مبانی امنیت اطلاعات

مبانی امنیت اطلاعات

امروزه شاهد گسترش  حضور کامپیوتر در تمامی ابعاد زندگی خود می باشیم . کافی است به اطراف خود نگاهی داشته باشیم تا به صحت گفته فوق بیشتر واقف شویم . همزمان با  گسترش استفاده از کامپیوترهای شخصی و مطرح شدن شبکه های کامپیوتری و به دنبال آن اینترنت (بزرگترین شبکه جهانی ) ، حیات کامپیوترها و کاربران آنان دستخوش  تغییرات اساسی شده است . استفاده کنندگان کامپیوتر به منظور استفاده از دستاوردها و مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، ملزم به رعایت اصولی خاص و اهتمام جدی به تمامی مولفه های تاثیر گذار در تداوم ارائه خدمات در یک سیستم کامپیوتری می باشند . امنیت اطلاعات و ایمن سازی شبکه های کامپیوتری از جمله این مولفه ها بوده که نمی توان آن را مختص یک فرد و یا سازمان در نظر گرفت . پرداختن به مقوله امنیت اطلاعات و ایمن سازی شبکه های کامپیوتری در هر کشور ، مستلزم توجه تمامی کاربران صرفنظر از موقعیت شغلی و سنی به جایگاه امنیت اطلاعات و ایمن سازی شبکه های کامپیوتری بوده و می بایست به این مقوله در سطح کلان و از بعد منافع ملی نگاه کرد. وجود ضعف امنیتی در شبکه های کامپیوتری و اطلاعاتی ، عدم آموزش و توجیه صحیح تمامی کاربران صرفنظر از مسئولیت شغلی آنان نسبت به جایگاه و اهمیت امنیت اطلاعات ، عدم وجود دستورالعمل های لازم برای پیشگیری از نقایص امنیتی ، عدم وجود سیاست های مشخص و مدون به منظور برخورد مناسب و بموقع با اشکالات  امنیتی ، مسائلی را به دنبال خواهد داشت که ضرر آن متوجه تمامی کاربران کامپیوتر در یک کشور شده و عملا" زیرساخت اطلاعاتی یک کشور را در معرض آسیب و تهدید جدی قرار می دهد .

در این مقاله قصد داریم به بررسی مبانی و اصول اولیه امنیت اطلاعات و ایمن سازی شبکه های کامپیوتری پرداخته و از این رهگذر با مراحل مورد نیاز به منظور حفاظت کامپیوترها در مقابل حملات ، بیشتر آشنا شویم .

اهمیت امنیت اطلاعات و ایمن سازی کامپیوترها
تمامی کامپیوترها از کامپیوترهای موجود در منازل تا کامپیوترهای موجود در سازمان ها  و موسسات بزرگ ، در معرض آسیب و تهدیدات امنیتی می باشند .با انجام تدابیر لازم و استفاده از برخی روش های  ساده می توان پیشگیری لازم و اولیه ای را خصوص ایمن سازی محیط کامپیوتری خود انجام داد.علیرغم تمامی مزایا و دستاوردهای اینترنت ، این شبکه عظیم به همراه فن آوری های مربوطه ، دریچه ای را در مقابل تعداد زیادی از تهدیدات امنیتی برای تمامی استفاده کنندگان ( افراد ، خانواده ها ، سازمان ها ، موسسات و ... ) ، گشوده است . با توجه به ماهیت حملات ، می بایست در انتظار نتایج نامطلوب متفاوتی بود( از مشکلات و مزاحمت های اندک تا از کار انداختن سرویس ها و خدمات ) .در معرض آسیب قرار گرفتن داده ها و اطلاعات حساس ، تجاوز به حریم خصوصی کاربران ، استفاده از کامپیوتر کاربران برای تهاجم بر علیه سایر کامپیوترها ، از جمله اهداف مهاجمانی است که با بهره گیری از آخرین فن آوری های موجود ، حملات خود را سازماندهی و بالفعل می نمایند . بنابراین ، می بایست به موضوع امنیت اطلاعات ، ایمن سازی کامپیوترها و شبکه های کامپیوتری، توجه جدی شده و از فرآیندهای متفاوتی در جهت مقاوم سازی آنان ، استفاده گردد .

داده ها و اطلاعات حساس در معرض تهدید
تقریبا" هر نوع تهاجم ، تهدیدی است در مقابل حریم خصوصی ، پیوستگی ، اعتبار و صحت داده ها .یک سارق اتومبیل می تواند در هر لحظه صرفا" یک اتومبیل را سرقت نماید ، در صورتی که یک مهاجم با بکارگیری صرفا" یک دستگاه کامپیوتر ، می تواند آسیب های فراوانی را متوجه تعداد زیادی از شبکه های کامپیوتری نموده و باعث بروز اشکالاتی متعدد در زیرساخت اطلاعاتی یک کشورگردد. آگاهی لازم در رابطه با تهدیدات امنیـتی و نحوه حفاظت خود در مقابل آنان ، امکان حفاظت اطلاعات و داده های حساس را در یک شبکه کامپیوتری فراهم می نماید .

ویروس ها
ویروس های کامپیوتری ، متداولترین نوع تهدیدات امنیتی در سالیان اخیر بوده که تاکنون مشکلات گسترده ای را ایجاد و همواره از خبرسازترین موضوعات در زمینه کامپیوتر و شبکه های کامپیوتری ، بوده اند. ویروس ها ، برنامه هائی کامپیوتری می باشند که توسط برنامه نویسان گمراه و در عین حال ماهر نوشته شده و بگونه ای طراحی می گردند که قادر به تکثیر خود و آلودگی کامپیوترها بر اثر وقوع یک رویداد خاص ، باشند . مثلا" ویروس ها ئی که از آنان با نام "ماکرو ویروس " یاد می شود ، خود را به فایل هائی شامل دستورالعمل های ماکرو ملحق نموده و در ادامه ، همزمان با فعال شدن ماکرو ، شرایط لازم به منظور اجرای آنان نیز فراهم می گردد.برخی از ویروس ها بی آزار بوده و صرفا" باعث بروز اختلالات موقت در روند انجام عملیات در کامپیوتر می شوند ( نظیر نمایش یک پیام مضحک بر روی صفحه نمایشگر همزمان با فشردن یک کلید خاص توسط کاربر) . برخی دیگر از ویروس ها دارای عملکردی مخرب تر بوده و می توانند مسائل و مشکلات بیشتری نظیر حذف فایل ها و یا کاهش سرعت سیستم را به دنبال داشته باشند. یک کامپیوتر صرفا" زمانی آلوده به یک ویروس می گردد که شرایط و امکان ورود ویروس از یک منبع خارجی (  اغلب از طریق فایل ضمیمه یک نامه الکترونیکی و یا دریافت و نصب یک فایل و یا برنامه آلوده از اینترنت ) ، برای آن فراهم گردد . زمانی که یک کامپیوتر در شبکه ای آلوده گردید ، سایر کامپیوترها ی موجود در شبکه و یا سایر کامپیوترهای موجود در اینترنت، دارای استعدادی مناسب  به منظور مشارکت و همکاری با ویروس،خواهند بود.

برنامه های اسب تروا ( دشمنانی در لباس دوست )
برنامه های اسب تروا و یا Trojans ، به منزله ابزارهائی برای توزیع کد های مخرب می باشند . تروجان ها ، می توانند بی آزار بوده  و یا حتی نرم افزاری مفیدی نظیر بازی های کامپیوتری باشند که با تغییر قیافه و با  لباسی مبدل و ظاهری مفید خود را عرضه می نمایند. تروجان ها ، قادر به انجام عملیات متفاوتی نظیر حذف فایل ها ، ارسال یک نسخه از خود به لیست آدرس های پست الکترونیکی ، می باشند. این نوع از برنامه ها صرفا" می توانند از طریق تکثیر برنامه های اسب تروا به یک کامپیوتر،دریافت فایل از طریق اینترنت و یا باز نمودن یک فایل ضمیمه همراه یک نامه الکترونیکی ، اقدام به آلودگی یک سیستم نمایند.

ویرانگران
در وب سایت های متعددی از نرم افزارهائی نظیر اکتیوایکس ها و یا اپلت های جاوا استفاده می گردد . این نوع برنامه ها به منطور ایجاد انیمیشن و سایر افکت های خاص مورد استفاده قرار گرفته و جذابیت و میزان تعامل  با کاربر را افزایش می دهند . با توجه به دریافت و نصب آسان این نوع از برنامه ها توسط کاربران ، برنامه های فوق به ابزاری مطئمن و آسان به منظور آسیب رسانی به سایر سیستم ها تبدیل شده اند . این نوع  برنامه ها که به "ویرانگران" شهرت یافته اند ، به شکل یک برنامه نرم افزاری و یا اپلت ارائه و در دسترس استفاده کنندگان قرار می گیرند . برنامه های فوق ، قادر به ایجاد مشکلات متعددی برای کاربران می باشند( از بروز اشکال دریک فایل تا ایجاد اشکال در بخش اصلی یک سیستم کامپیوتری )  .

حملات
تاکنون حملات متعددی متوجه شبکه های کامپیوتری بوده که می توان تمامی آنان را به سه گروه عمده تقسیم نمود :

• حملات شناسائی : در این نوع حملات ، مهاجمان اقدام به جمع آوری و شناسائی اطلاعات با هدف تخریب و آسیب رساندن به آنان می نمایند . مهاجمان در این رابطه از نرم افزارهای خاصی نظیر Sniffer  و یا Scanner  به منظور شناسائی نقاط ضعف و آسیب پذیر کامپیوترها ، سرویس دهندگان وب و برنامه ها ، استفاده می نمایند . در این رابطه برخی تولیدکنندگان ، نرم افزارهائی را با اهداف خیرخواهانه طراحی و پیاده سازی نموده اند که متاسفانه از آنان در جهت اهداف مخرب نیز استفاده می شود.مثلا" به منظور تشخیص و شناسائی رمز های عبور، نرم افزارهای متعددی تاکنون طراحی و پیاده سازی شده است .نرم افرارهای فوق با هدف کمک به مدیران شبکه ، افراد و کاربرانی که رمز عبور خود را فراموش کرده و یا آگاهی از رمز عبور افرادی که سازمان خود را بدون اعلام رمز عبور به مدیر شبکه ، ترک نموده اند،استفاده می گردند. به هر حال وجود این نوع نرم افزارها واقعیتی انکارناپذیر بوده که می تواند به منزله یک سلاح مخرب در اختیار مهاجمان قرار گیرد .
• حملات دستیابی : دراین نوع حملات، هدف اصلی مهاجمان ، نفوذ در شبکه  و دستیابی به آدرس های پست الکترونیکی ، اطلاعات ذخیره شده در بانک های اطلاعاتی و سایر اطلاعات حساس، می باشد.
• حملات از کار انداختن سرویس ها  : در این نوع حملات ، مهاجمان سعی در ایجاد مزاحمت  به منظور دستیابی به تمام و یا بخشی از امکانات موجود در شبکه برای کاربران مجازمی نمایند . حملات فوق به اشکال متفاوت و با بهره گیری از فن آوری های متعددی صورت می پذیرد . ارسال حجم بالائی از داده ها ی غیرواقعی برای یک ماشین متصل به  اینترنت و ایجاد ترافیک کاذب در شبکه ، نمونه هائی از این نوع حملات می باشند.

ره گیری داده  ( استراق سمع )
بر روی هر شبکه کامپیوتری روزانه اطلاعات متفاوتی جابجا می گردد و همین امر می تواند موضوعی مورد علاقه برای مهاجمان باشد . در این نوع حملات ، مهاجمان اقدام به استراق سمع و یا حتی تغییر بسته های اطلاعاتی در شبکه می نمایند . مهاجمان به منظور نیل به اهداف مخرب خود از روش های متعددی به منظور شنود اطلاعات ، استفاده می نمایند .

کلاهبرداری  ( ابتدا جلب اعتماد و سپس تهاجم )
کلاهبرداران از روش های متعددی به منظور اعمال شیادی خود استفاده می نمایند. با گشترش اینترنت این نوع افراد فضای مناسبی برای اعمال مخرب خود یافته اند ( چراکه می توان به هزاران نفر در زمانی کوتاه و از طریق اینترنت دستیابی داشت ) . در برخی موارد شیادان با ارسال نامه های الکترونیکی وسوسه انگیز از خوانندگان می خواهند که اطلاعاتی خاص را برای آنان ارسال نموده و یا از یک سایت به عنوان طعمه در این رابطه استفاده می نمایند. به منظور پیشگیری از اینگونه اعمال ، می بایست کاربران دقت لازم در خصوص درج نام ، رمز عبور و سایر اطلاعات شخصی در سایت هائی که نسبت به هویت آنان شک و تردید وجود دارد را داشته باشند. با توجه به سهولت جعل آدرس های پست الکترونیکی ؛ می بایست به این نکته توجه گردد که قبل از ارسال اطلاعات شخصی برای هر فرد ، هویت وی شناسائی گردد.هرگز بر روی لینک ها و یا ضمائمی که از طریق یک نامه الکترونیکی برای شما ارسال شده است ، کلیک نکرده و همواره می بایست به شرکت ها و موسساتی که به طور شفاف آدرس فیزیکی و شماره تلفن های خود را ذکر نمی نمایند ، شک و تردید داشت .

نامه های الکترونیکی ناخواسته
از واژه Spam  در ارتباط با نامه های الکترونیکی ناخواسته و یا پیام های تبلیغاتی ناخواسته ، استفاده می گردد. این نوع از نامه های الکترونیکی ، عموما" بی ضرر بوده و صرفا" ممکن است مزاحمت و یا دردسر ما را بیشتر نمایند . دامنه این نوع مزاحمت ها می تواند از به هدر رفتن زمان کاربر تا هرز رفتن فضای ذخیره سازی بر روی کامپیوترهای کاربران را شامل می شود .

ابزارهای امنیتی
پس از آشنائی با تهدیدات، می توان تمهیدات امنیتی لازم در خصوص پیشگیری و مقابله با آنان را انجام داد. بدین منظور می توان از فن آوری های متعددی نظیر آنتی ویروس ها و یا فایروال ها ، استفاده بعمل آورد .

نرم افزارهای آنتی ویروس
نرم افزارهای آنتی ویروس ، قادر به شناسائی و برخورد مناسب با اکثر تهدیدات مربوط به ویروس ها می باشند.( مشروط به اینکه این نوع نرم افزارها به صورت منظم بهنگام شده و بدرستی پشتیبانی گردند). نرم افزارهای آنتی ویروس درتعامل اطلاعاتی با شبکه ای گسترده از کاربران بوده و در صورت ضرورت  پیام ها و هشدارهای لازم در خصوص ویروس های جدید را اعلام می نمایند. بدین ترتیب ، پس از شناسائی یک ویروس جدید ، ابزار مقابله با آن سریعا" پیاده سازی و در اختیار عموم کاربران قرار می گیرد. با توجه به طراحی و پیاده سازی ویروس های متعدد در سراسر جهان و گسترش سریع آنان از طریق اینترنت ، می بایست بانک اطلاعاتی ویروس ها  بر اساس فرآیندی مشخص و مستمر ، بهنگام گردد .

سیاست های امنیتی
سازمان های بزرگ و  کوچک نیازمند ایجاد سیاست های امنیتی لازم در خصوص استفاده از کامپیوتر و ایمن سازی اطلاعات و شبکه های کامپیوتری می باشند. سیاست های امنیتی ، مجموعه قوانین لازم به منظور استفاده از کامپیوتر و شبکه های کامپیوتری بوده که در آن وظایف تمامی کاربران دقیقا" مشخص و در صورت ضرورت ، هشدارهای لازم به کاربران در خصوص استفاده از منابع موجود در شبکه داده می شود . دانش تمامی کاربرانی که به تمام و یا بخشی از شبکه دستیابی دارند ، می بایست به صورت منظم و با توجه به سیاست های تدوین یافته ، بهنگام گردد ( آموزش مستمر و هدفمند با توجه به سیاست های تدوین شده ) .

رمزهای عبور
هر سیستم کامپیوتری می بایست دارای ایمنی مناسبی در خصوص رمز های عبور باشد . استحکام رمزهای عبور ، ساده ترین و در عین حال متداولترین روش به منظور اطمینان از این موضوع است که صرفا" افراد تائید شده و مجاز قادر به استفاده از کامپیوتر و یا بخش های خاصی از شبکه می باشند . فراموش نکنیم که زیرساخت های امنیتی ایجاد شده ، در صورتی که کاربران دقت لازم در خصوص مراقبت از رمزهای عبور خود را نداشته باشند ، موثر نخواهد بود ( خط بطلانی بر تمامی تلاش های انجام شده) . اکثر کاربران در زمان انتخاب رمز عبور، از اعداد و یا کلماتی استفاده نمایند که بخاطر آوردن آنان ساده باشد( نظیر تاریخ تولد ، شماره تلفن ).برخی دیگر از کاربران علاقه ای به تغییر منظم رمزهای عبور خود در مقاطع زمانی خاصی نداشته و همین امر می تواند زمنیه تشخیص رمزهای عبور توسط مهاجمان را فراهم نماید.
در زمان تعریف رمز عبور می بایست تمهیدات لازم در خصوص استحکام و نگهداری مطلوب  آنان اندیشیده گردد:

• حتی المقدور سعی گردد از رمز های عبور فاقد معنی خاصی استفاده گردد .
• به صورت منظم و در مقاطع زمانی مشخص شده ، اقدام به تغییر رمزهای عبور گردد .
• عدم افشای رمزهای عبور برای سایرین

فایروال ها
فایروال ، راه حلی سخت افزاری و یا نرم افزاری به منظور تاکید ( اصرار ) بر سیاست های امنیتی می باشد .یک فایروال نظیر قفل موجود بر روی یک درب منزل  و یا بر روی درب یک اطاق درون منزل می باشد . بدین ترتیب صرفا" کاربران تائید شده (آنانی که دارای کلید دستیابی می باشند)  ، امکان ورود به سیستم را خواهند داشت . فایروال ها دارای  فیلترهای از قبل تعبیه شده ای بوده که امکان دستیابی افراد غیر مجاز به منابع سیستم  را سلب می نمایند .

رمزنگاری

فن آوری رمزنگاری ، امکان مشاهده ، مطالعه و تفسیر پیام های ارسالی توسط افراد غیر مجاز را سلب می نماید . از رمزنگاری به منظور حفاظت داده ها در شبکه های عمومی نظیر اینترنت استفاده می گردد . در این رابطه از الگوریتم های پیشرفته ریاضی به منظور رمزنمودن پیام ها و ضمائم مربوطه ، استفاده می شود.